Epigenetics in context

Dit onderzoeksrapport is opgesteld door dr. ir. J.H.P. Nap, werkzaam bij Plant Research International, en prof. dr. A. Geurts van Kessle van het UMC St. Radboud.

Epigenetica is een veld in opkomst. Het bestudeert overerfbare veranderingen in de functie van genen die niet terug te voeren zijn op veranderingen in de onderliggende DNA sequentie. Het is de verwachting dat met kennis van de epigenetica ziekten zoals kanker beter te behandelen zijn. Ook in de plantenveredeling zijn de verwachtingen van epigenetica hoog gespannen. Het biedt hier bijvoorbeeld de mogelijkheid effecten in nakomelingen zoals een veranderde genexpressie teweeg te brengen.

Epigenetische informatie kan overerfbaar zijn van cel tot cel (‘mitotisch’) of van generatie op generatie (‘meiotisch’). Dit kan theoretisch aanleiding geven tot toepassingen waarbij door epigenetische veranderingen één of meerdere eigenschappen (‘het fenotype’) van een organisme gericht worden gewijzigd, zonder dat er sprake is van een genetische verandering (‘het genotype’). Het is de vraag of deze toepassingen aanleiding geven om de risicoanalyse, die momenteel wordt toegepast voor genetisch gemodificeerde organismen, aan te passen. Om deze vraag beter te kunnen beantwoorden heeft de COGEM een literatuurstudie laten uitvoeren waarin de laatste wetenschappelijke kennis op het gebied van epigenetica in zowel de medische als de agrarische wereld geïnventariseerd is. Zowel de theoretische principes als de toepassingsgebieden van epigenetica worden in het rapport besproken.

Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat er momenteel onduidelijkheid bestaat over de stabiliteit van epigenetische veranderingen. Ook is het mechanisme van overerving nog niet duidelijk. Er zijn op dit moment, binnen de plantenveredeling of in het medisch-verterinaire veld, nog geen epigenetische toepassingen ontwikkeld die stabiel van generatie op generatie overerfbaar zijn. Wanneer dergelijke toepassingen op de markt verschijnen, is volgens de auteurs van het onderzoeksrapport niet te voorspellen. De COGEM is dan ook van mening dat het te vroeg is om nu al nadere uitspraken te doen over de eventuele milieurisico’s die aan epigenetica verbonden kunnen zijn. Wel acht zij het noodzakelijk de ontwikkelingen op dit gebied te blijven monitoren om zo een tijdige inschatting van de risico’s te kunnen maken. Hiertoe zal de COGEM over 3 jaar opnieuw de ontwikkelingen inventariseren.