On the nature of nature – A study on the use and meaning of nature and (un)naturalness in the literature on genetic modification

De vraag of iets wel of niet ‘natuurlijk’ is, speelt een belangrijke rol in tal van maatschappelijke discussies, variërend van de omgang met dieren, het kappen van bomen als natuurbeheer, tot de inzet van coronavaccins. Ook in het debat over de wenselijkheid van genetische modificatie is het ‘(on)natuurlijke’ karakter ervan een belangrijk discussiepunt. Een veelgenoemd bezwaar tegen genetische modificatie is namelijk het argument dat het ‘onnatuurlijk’ is. Daar wordt o.a. tegenin gebracht dat genetische veranderingen ook in de ‘natuur’ voorkomen, of dat de mens ‘van nature’ streeft naar innovatie. Er worden daarbij vaak verschillende betekenissen van ‘natuurlijkheid’ naast elkaar gebruikt, waardoor het debat kan vertroebelen of vastlopen. Om de verschillende betekenissen van ‘natuurlijkheid’ te kunnen ontrafelen, heeft de COGEM onderzoek laten uitvoeren door het UMC Utrecht en de Erasmus School of Law naar de verschillende betekenissen van ‘natuurlijkheid’ in de context van genetische modificatie.

De verschillende betekenissen van ‘natuurlijkheid’ zijn uiteengezet op basis van een analyse van onderzoeks- en beleidsrapporten van (overheids-)instanties, het positieve (of vigerende) recht, en wetenschappelijke literatuur. Daarbij wordt er onderscheid gemaakt tussen drie categorieën van betekenissen, waarbij ‘natuur’ refereert naar 1) alles wat niet is beïnvloed door mensen (in het rapport ‘non-human’ genoemd); 2) de verwevenheid van alles om ons heen (‘entangled nature’); en 3) de essentiële eigenschap of aard van iets, zoals een mens of dier (‘essential characteristics of a thing’).

Daarnaast wijzen de onderzoekers op het onderscheid tussen een neutraal en een waarde-geladen gebruik van de term ‘(on)natuurlijk’. Als het waarde-geladen wordt gebruikt, is een oordeel over de ‘(on)natuurlijkheid’ van genetische modificatie direct verbonden aan een oordeel over de wenselijkheid ervan. De onderzoekers pleiten ervoor om oog te hebben voor de waarden die onderliggend zijn aan maatschappelijke discussies waar ‘(on)natuurlijkheid’ een rol speelt, ook al is de betekenis van het woord ‘natuurlijkheid’ zelf soms lastig te vatten.

Om in de praktijk te kunnen duiden welke betekenis van het woord ‘natuurlijkheid’ in een specifieke context wordt gebruikt, hebben de onderzoekers een vragenlijst toegevoegd.

Daarmee biedt het rapport een doorgronding van een argument dat in tal van debatten gebruikt wordt en de mogelijkheid om de onderliggende waarden die bij deze debatten een rol spelen, beter te begrijpen.

Het COGEM onderzoeksrapport kunt u vinden onder de ‘download publicatie’ knop en de bijbehorende aanbiedingsbrief kunt u hier vinden.